Buiten de vrouw die PowerPoint als dtp-programma gebruikte ben ik nooit een zonderlinger persoon tegengekomen dan de man die Quark Xpress als tekstverwerker gebruikte. Waarom makkelijk doen als het ook moeilijk kan. Niet dat ik recht van spreken heb: in een wereld van MacWrite en MS Word gebruikte ik stug eerst MS Works, daarna ClarisWorks en WordPerfect Mac 3.0a. Je gebruikt wat je gewend bent en wat je prettig vindt.
OS X dwong me over te stappen op MS Word. Het monster met honderden menu’s, tientallen werkbalken en een miljoenmiljard mogelijkheden die je zelden nodig hebt en die sowieso na elke update onvindbaar zijn. Maar ja, negentig procent van de wereld werkt met Word en 99 procent van mijn opdrachtgevers wil .doc achter een bestandsnaam. Het is een krachtig programma, maar om alles eruit te halen ben je even bezig. Precies wat je als schrijver nodig hebt, zoveel mogelijk afleiding om niets te hoeven doen.
Waterhoofd Word heeft daarom een tegenbeweging opgeleverd van minimalistische tekstverwerkers. Rust, reinheid en regelmaat, dat is wat de schrijver nodig heeft, anders gaat hij toch maar zitten epibreren. Typed (in MacFan 117 besproken) is een van de laatste varianten die je een wit vlak met letters geeft, alsof je op een rol behangpapier typt. Daarnaast heb je Mariner Write, Mellel en het interessante iA Writer Pro, dat alle bijvoeglijke naamwoorden in een tekst kan markeren. Die zijn volgens redacteuren van literaire uitgeverijen de satan. Helaas werkt deze functie (nog) niet in Nederlandse teksten.
Ik ben nooit fan geworden van de minimalistische aanpak, het is me te dwingend. Sterker nog, ik ben totaal de andere kant op gegaan. Voor MacFan bestemde bestanden schrijf ik in Pages. Beschermd met een krachtig wachtwoord bewaar ik ze in iCloud, zodat ik ze op mijn iPhone of via een browser op elke computer kan inzien of bewerken. Het grote werk, dat bij mij bestaat uit veelvuldig herschrijven, herzien, schrappen en het verplaatsen van tekstblokken doe ik met Scrivener. In Scrivener maak je projecten aan. Dat zit ingewikkelder in elkaar dan een tekst in Word aanmaken – vooral omdat er geen Nederlandse versie is – maar wat is een paar dagen als je voor de eeuwigheid werkt? Je kunt je tekst in fragmenten verdelen en ze dan bekijken alsof het steekkaarten op een kurken prikbord zijn. Dat klinkt als iOS 7-achtige skeumorfische aanstellerij, maar de functie is heel erg handig. Het geeft overzicht en je kunt de compositie van je werk veranderen zonder lappen tekst te knippen en te plakken. Scans, foto’s, fragmenten, je bewaart het allemaal in je project. Scrivener heeft templates voor korte verhalen, romans, non-fictie en voor scenario’s. Echt heel veel mogelijkheden om alles te doen behalve het echte schrijven. Daarom geeft Scrivener je ook het beste van twee werelden: in Composition Mode verdwijnen alle menu’s en knoppen uit beeld en krijg je een minimalistisch wit vlak en verder niets. Meer heb je niet nodig.
Al dat overstappen naar andere tekstverwerkers heeft nadelen. Ik heb mappen vol documenten van comateuze programma’s, mijn digitale geschiedenis. Daarvoor heb ik LibreOffice, een krachtpatser die in staat is zo goed als alles te openen. Ik peurde daarmee zelfs een verloren gewaande verhalenbundel uit een PageMaker 4 document op een floppy, zonder fatale verminkingen in de tekst.
Schrijven is een gooi naar de eeuwigheid, maar in de digitale werkelijkheid duurt die hooguit drie jaar.
Pages 5, € 9,99, gratis vanaf OS X 10.9
Scrivener 2, $ 45,- (Windows $ 40,-)
LibreOffice, gratis (donatie welkom)